Millete Rağmen, Yeni Bir Devlet Kurmak İçin Topraksızlaştırma, Sermaye Aktarımı ve Yeni Sosyoloji: Türkiye’de Orman Yangınları ve Maden Yasaları Üzerinden Bir Analiz

Türkiye’de son yıllarda orman yangınlarının sadece ekolojik bir kriz değil; aynı zamanda siyasi, ekonomik ve sosyolojik bir yeniden yapılanma sürecinin parçası haline geldiğini gözlemlemekteyim. Özellikle CHP’li belediyelerin yönettiği bölgelerde çıkan büyük çaplı yangınlar, iklim değişikliği ve ihmallerle açıklanamayacak bir “mekânsal seçiciliğe” işaret etmektedir.

Bu çalışmada, yangınlar; topraksızlaştırma, sermaye aktarımı ve yeni sosyolojik düzen yaratımı bağlamında inceledim. Ayrıca “Terörsüz Türkiye” başlığı altında yürütülen siyasal süreçlerle yangın politikalarının örtüşmesi irdelenecektir. Bu amaçla önce başlıklar altında çalışmamın kısa, özet bir anafikir yapısını sunacağım.

Kuramsal Çerçeve:

Çalışmamın dayandığı kuramsal çerçeve aşağıdaki bilimsel kuramlarla yapılandırılmıştır:

• Karl Polanyi’nin “fiktif meta” yaklaşımı: Doğanın (orman, su, toprak) piyasa ilişkilerine açılması, ekosistemlerin metalaştırılması.

• David Harvey’in “mülksüzleştirme yoluyla birikim” teorisi: Doğal felaketlerin veya krizlerin, sermayenin yeniden el değiştirmesi için kullanılması.

• Ekolojik güvenlik literatürü: Yangınların yalnızca çevresel bir felaket değil, aynı zamanda güvenlik ve iktidar stratejisi olduğuna dair yaklaşımlar (GlobalPanorama, 2025).

  
  

  Topraksızlaştırma ve Ekolojik Dönüşüm

• Zeytinlik ve Maden Yasası değişiklikleri, ormanlık alanların enerji ve maden yatırımlarına açılmasını kolaylaştırmıştır. Maden ve Zeytinlik Yasası (2022–2025 değişiklikleri): Zeytinlik alanların enerji ve maden yatırımlarına açılması, orman alanlarının “kamu yararı” gerekçesiyle turizm ve enerji projelerine devri gibi.

• VERİ : Resmî Gazete kayıtlarına bakıldığında: 2022 sonrası çıkarılan yönetmeliklerle toplam 1,2 milyon hektarlık orman alanı “özel kullanım” statüsüne geçirildiğini görebiliriz.

• Greenpeace, TEMA ve OGM verileri; yangın sonrası bölgelerin %17’sinin “enerji, turizm ve maden projeleri” için imar değişikliğine konu olduğunu göstermektedir.

• Bu süreç Polanyi’nin “fiktif meta” kavramıyla uyumlu biçimde doğanın metalaştırılmasını hızlandırdığı teorisine uyumludur.

  
  

Sermaye Aktarımı ve Rant Politikaları

• 2021 Manavgat yangını sonrası çıkarılan “Turizm Alanı” kararları, sermayenin orman ekosistemleri üzerinden yeniden dağıtımını göstermektedir.

• Yeni çıkan yangınlarda altyapı yatırımlarının hızlandığı bölgelerle çakışma dikkat çekmektedir.

• Bursa, Balıkesir, Muğla gibi CHP’li belediyelerdeki yangınlar; “yerel muhalefetin güçlü olduğu alanların sermaye projelerine açılması” senaryosunu güçlendirmektedir.

• VERİ : Bölgesel yoğunlaşma: Muğla, Balıkesir, Bursa ve İzmir’deki yangınlar, aynı zamanda maden ruhsatlarının en çok verildiği alanlarla örtüşmektedir (MAPEG, 2024).

• CHP’li belediyeler: Yangınların özellikle muhalefet belediyelerinin güçlü olduğu alanlarda çıkması, siyasi-ekonomik mühendislik ihtimalini gündeme getirmektedir.

• NewLines Magazine (2025) de özellikle: “Yangın sonrası çıkarılan yasalar, sermaye projelerinin hızla hayata geçirilmesi için araçsallaştırılıyor” tespitini yapmaktadır.

  
  

Yeni Sosyoloji: Demografik ve Mekânsal Dönüşüm

• Yangın sonrası köylerin boşaltılması, tarımsal faaliyetlerin kesintiye uğraması ve göç hareketleri, yeni bir sosyo-demografik yeniden yapılanma doğurmaktadır.

• Özellikle genç nüfus tarımdan kopartılırken, kırsal alanlarda sermaye girişine uygun boşluk yaratılmaktadır.

• Bu, “zorunlu göç + sermaye girişimi” denklemiyle açıklanabilir; topraksızlaştırma sadece ekolojik değil aynı zamanda sınıfsal bir dönüşüm mekanizmasıdır. Ekonomik kırılma: Tarımdan kopartılan nüfus, kent merkezlerine göç ederek düşük ücretli işgücü haline gelmektedir.

• VERİ : Yangın sonrası göç: 2021 Manavgat yangını sonrası yaklaşık 15 köy kısmen boşaltılmış, tarım alanlarının %30’u kullanılmaz hale gelmiştir (OGM, 2022).

  
  

CHP’li Belediyeler ve Siyasal Yansımalar

• Yangınların ağırlıklı olarak CHP’nin güçlü olduğu bölgelerde yoğunlaşması, sadece doğal değil siyasal bir seçiciliği düşündürmektedir. CHP’nin güçlü olduğu bölgelerde ekolojik-ekonomik krizlerin yoğunlaşması, partinin yerel tabanını dahası milletin güçlü toprak alanını zayıflatma girişimi olarak okunabilir.

• Bu durum, “Terörsüz Türkiye Masası” olarak tanımlanan yeni siyasal uzlaşma sürecinde CHP’nin zorla masaya çekilmesi girişimiyle de örtüşmektedir.

• CHP, belediyelerinin alanlarında, kendi zengin doğal kaynaklı kırsal alanlarında ve çevre politikalarında zayıflatılarak “ulusal uzlaşma” adı altında iktidarın çizdiği çerçeveye mahkûm edilmektedir. Böylece, hem ekolojik hem siyasal krizler üzerinden “yeni devletleşme” modeli inşa edilmektedir.

Yeni Devletleşme ve Yangınların Rolü

Türkiye’de orman yangınları artık yalnızca iklim kriziyle açıklanacak doğal felaketler değildir.

• Ekolojik yıkım üzerinden sermaye aktarımı,

• Demografik boşaltma üzerinden yeni sosyoloji,

• CHP’nin yerel direncinin kırılması üzerinden yeni siyasal mühendislik, birbirini tamamlayan süreçlerdir.

Sonuçta, yangınlar “ekolojik felaket” olmaktan çıkıp “siyasi proje”nin araçlarından biri haline gelmiştir. Yeni Türkiye’nin kurumsallaşma biçimi, sadece anayasa ve kanunlar eliyle değil, doğrudan doğa ve toplum üzerinden yürütülen bir dönüşümle şekillenmektedir.

Bu tablo, yangınların Türkiye’de Milli Güvenliğin en temel ayağı ekolojik güvenlikten siyasal iktidar mühendisliğine kadar çok katmanlı gelişmelerle karşı karşıyayız.

Kaynakça

• Harvey, D. (2003). The New Imperialism. Oxford University Press.

• Polanyi, K. (2001). The Great Transformation. Beacon Press.

• Kurtiç, E. (2022). Wildfires Ignite Political Debate in Turkey. MERIP.

• NewLines Magazine. (2025). The Political Machine Feeding Turkey’s Wildfires.

• Ecology & Society. (2024). Fires as Collateral or Means of War. Ecology & Society, 29(3).

• İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ). (2024). Surrendering to Flames: The Human Factor Influencing Mega‑Fires. npj Natural Hazards.

• OGM (Orman Genel Müdürlüğü). (2022). Orman Yangınları Raporu.

• TEMA Vakfı. (2023). Yangın Sonrası Etkiler Raporu.

• MAPEG (Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü). (2024). Maden Ruhsatları Haritası.

• GlobalPanorama. (2025). From Forests to Futures: Ecological Security Challenge.